Dit was 2017

• Geplaatst op 29 December 2017
• Door Marloes Otten
• Geplaatst in bultrug, Grevelingenmeer, maanvis, Oosterschelde, Zeeland, zeepaardje, zonnevis
• 0

Zonder twijfel was 2017 een bijzonder jaar! Nog niet eerder werden er zoveel bijzondere waarnemingen gedaan en nieuwe soorten ontdekt als afgelopen jaar. En deze bijzondere gebeurtenissen volgden elkaar gestaag maar voortdurend op.

Zou deze trend doorzetten in 2018?
En wat is de oorzaak van het opduiken van soorten die hier eigenlijk niet thuishoren? Is het klimaatverandering? Opwarming van de aarde en stijging van de zeespiegel? Of gewoon toeval?

Een aantal bijzondere zaken uit 2017 zetten we voor je op een rij.

Al op 1 januari meldt Nature Today dat dodemansduim, onze enige koraalsoort, opnieuw goed gedijt in de Oosterschelde. Onder andere bij de Zeelandbrug is dit goed te zien. Tijdens een duik hier zie je zeker zowel witte als oranje exemplaren.

Eind februari werd er voor de kust bij Castricum een bultrug walvis waargenomen, die een complete show opvoerde, inclusief sprongen.

Begin april werden er verschillende groene rolsprietslakken gevonden in het Grevelingenmeer. Deze zeldzame soort werd voorheen slechts incidenteel in de Oosterschelde waargenomen en de vondst van meerdere exemplaren tegelijkertijd in de Grevelingen wijst op een opmars van deze soort in de Zeeuwse Delta.
Vervolgens doken twee nieuwe krabbensoorten op: de grijze zwemkrab, die oorspronkelijk uit zuidelijker water komt en de gladde kiezelkrab, die bekend was uit diepere delen van de Noordzee.

In 2016 werden plotseling op enkele duiklocaties in de oostelijke Oosterschelde grote populaties ‘schepjes’ waargenomen. Dit bijzondere schelp dragende weekdier leeft op de slikbodem en zet hier zijn ei kapsels af. In de eerste helft van 2017 blijkt het schepje zich ook naar de westelijke Oosterschelde verplaatst te hebben, wat er op wijst dat deze soort zich goed aan het vestigen is in de Zeeuwse Delta.

Ook de paarse kokerworm werd al in 2016 aangetroffen in de Oosterschelde in de omgeving van Zierikzee, maar zeer incidenteel. Deze zomer konden duikers bij de Zeelandbrug echter niet om dit mooi gekleurde diertje heen. In groten getale groeiden ze niet alleen op de stenen, maar ook op de pijlers van de brug en zelfs op de duiktrap!

Eind juni kwam er weer een nieuw soort onderwaterleven bij: deze keer betrof het een kleine garnalensoort, de Philocheras fasciatus. Voorgesteld is het nog geen 2 cm grote diertje de naam Gebandeerde stompkopgarnaal te geven.

Hoewel de soort al bekend was van de Noordzee, waar ze wrakken begroeid, werden de zeemargrietjes nu ook in de Oosterschelde, bij Plompetoren ontdekt. Deze kleine anemoontjes hebben in de Oosterschelde allemaal een witte mondschijf.

De meeste duikers zal bekend zijn dat er in de Zeeuwse Delta inktvisachtigen zoals sepia’s, pijlinktvissen en sepiola’s te vinden zijn. In augustus 2017 fotografeerden twee duikers echter een octopus, die bij nadere bestudering nog bijzonderder bleek dan eerst gedacht. In plaats van de kleine achtarm, bleek het een gewone achtarm te zien, die al sinds 1950 niet meer waargenomen is in Nederlandse kustwateren.

In oktober werden in de Oosterschelde bij Yerseke de eerste gekweekte stekelroggen uitgezet. Het betreft een experiment om meer informatie te verzamelen die kan gaan bijdragen aan het herstel en de bescherming van de populatie haaien en roggen in de Noordzee.

In de Westerschelde werden twee nieuwe soorten spookkreeften ontdekt. Voor veel duikers is het vinden en zien van een spookkreeftje al een hele opdracht, laat staan het determineren van de juiste soort! Toch zijn er meerdere soorten spookkreeftjes (ook wel wandelende geraamtes of teringlijdertjes genoemd) en sinds oktober 2017 is Zeeland twee soorten rijker!

Tijdens de prijsuitreikingen van wedstrijden onderwaterfotografie waren ze al veelvuldig te zien: de steenslijmvis en de gehoornde slijmvis. Deze fotogenieke visjes zijn in 2017 opvallend veel waargenomen en lijken zich nu definitief in Zeeland te vestigen, als gevolg van het uitblijven van strenge winters. Ook soorten als de mul, het kortsnuitzeepaardje en de paganelgrondel voelden zich afgelopen jaar goed thuis in het Zeeuwse water.

In oktober werd een jonge zonnevis waargenomen in de Oosterschelde. Waarnemingen van deze bijzondere vis zijn zeer zeldzaam.

De al in 2016 ontdekte wolkrab blijkt ook in 2017 een vast plekje in Zeeland te vinden.

De Nederlandse kustwateren vormen de meest noordelijke verspreidingsgrens van het kortsnuitzeepaardje. Waarnemingen uit de zomer zijn gebruikelijk, zoals het stelletje zeepaardjes dat deze zomer bij Anna Jacobapolder te vinden was en veel duikers naar deze duikplaats trok. Heel bijzonder zijn de waarnemingen van zeepaardjes in november en december 2017. Dit werpt heel veel nieuwe vragen op over waar de zeepaardjes heen gaan na de zomer.

In december werden twee maanvissen dood aangetroffen. De eerste aan de waterkant van de Oosterschelde bij Colijnsplaat, de tweede op eerste kerstdag aan de Noordzeekust bij Nieuwvliet. Het betrof jonge exemplaren van net meer dan een meter groot, die echter al zo zwaar waren, dat er een kraantje aan te pas moest komen om de dieren te bergen. Je zal een van deze reuzen maar onder water tegen komen!

Op 1 december 2017 werd op het strand bij Domburg een bijna 14 meter grote potvis gevonden. Het dier overleed helaas.
Half december spoelde bij Neeltje Jans het bijna zeven meter lange kadaver van een dwergvinvis aan. Iedere duiker die wel eens een zeehond onder water is tegen gekomen, weet hoe groot, snel en indrukwekkend deze dieren zijn. En dan te bedenken dat deze walvissen dus ook in onze wateren rondzwemmen. Dat kost toch een paar bar lucht als je die tegen komt!

En helemaal aan het einde van december ontstaat de discussie of de harige zakspons, waarvan gedacht werd dat die niet meer in Zeeland voorkwam, misschien toch weer opduikt. Op tweede kerstdag vonden we zelf bij Anna Jacobapolder een exemplaar, wat een harige zakspons lijkt te zijn. Determinatie is echter lastig. Om er zeker van te zijn, dat het een harige zakspons en geen gewone zakspons is, zou er een meegenomen worden om onder een microscoop te bekijken. En dat is weer zonde, als het één van de weinige exemplaren is van deze soort. Dus volledige zekerheid is er niet, maar gezien de lengte van de 'haren', is de kans er groot.

Een bijzonder jaar dus, met nieuwe soorten en terugkerende soorten, van heel klein tot heel groot.

Wat zou 2018 brengen?